Thời hạn của vắc-xin dại – Bao lâu thì phải tiêm lại?
Giới thiệu
Bệnh dại là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm nhất, với tỷ lệ tử vong gần như 100% nếu không được điều trị kịp thời. Virus dại lây truyền qua vết cắn, cào hoặc tiếp xúc với nước bọt của động vật nhiễm bệnh. Chính vì vậy, tiêm phòng vắc-xin dại là biện pháp phòng ngừa quan trọng cho cả người và thú cưng. Tuy nhiên, một câu hỏi phổ biến thường được đặt ra là: Thời hạn của vắc-xin dại kéo dài bao lâu và bao lâu thì phải tiêm lại? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về hiệu lực, thời hạn, cũng như lịch tiêm nhắc lại của vắc-xin dại.
1. Vắc-xin dại là gì?
Vắc-xin dại là chế phẩm sinh học chứa virus dại đã bị bất hoạt hoặc giảm độc lực. Khi tiêm vào cơ thể, vắc-xin giúp hệ miễn dịch nhận diện kháng nguyên và tạo ra kháng thể chống lại virus dại. Nhờ đó, cơ thể được bảo vệ nếu tiếp xúc với virus trong tương lai.
Hiện nay có hai nhóm chính:
-
Vắc-xin dại cho người: dùng để phòng ngừa trước phơi nhiễm (cho người có nguy cơ cao) hoặc sau phơi nhiễm (cho người bị chó, mèo cắn).
-
Vắc-xin dại cho thú cưng: chủ yếu tiêm cho chó, mèo để ngăn ngừa nguy cơ lây bệnh cho cộng đồng.
2. Thời hạn của vắc-xin dại ở người
2.1. Tiêm phòng trước phơi nhiễm
-
Đối tượng: người thường xuyên tiếp xúc với động vật (bác sĩ thú y, nhân viên phòng thí nghiệm, người nuôi chó mèo nhiều, người sống trong vùng dịch lưu hành).
-
Phác đồ: tiêm 3 mũi cơ bản (ngày 0, 7, 21 hoặc 28).
-
Hiệu lực: sau khi hoàn thành đủ liều, cơ thể sẽ có miễn dịch trong khoảng 1–3 năm.
Để duy trì khả năng bảo vệ, người đã tiêm cần tiêm nhắc lại sau 1–3 năm, tùy khuyến cáo của Bộ Y tế hoặc nhà sản xuất vắc-xin.
2.2. Tiêm phòng sau phơi nhiễm
-
Đối tượng: người bị chó, mèo hoặc động vật nghi dại cắn/cào/liếm lên vết thương hở.
-
Phác đồ phổ biến: 4–5 mũi theo lịch (ngày 0, 3, 7, 14 và có thể thêm ngày 28).
-
Thời hạn bảo vệ: sau khi hoàn tất liệu trình, hệ miễn dịch sẽ duy trì kháng thể trong khoảng 1–3 năm.
Nếu sau thời gian này bị cắn lại, người bệnh cần được tiêm nhắc lại (thường là 2 mũi, ngày 0 và 3) thay vì tiêm lại từ đầu.
3. Thời hạn của vắc-xin dại ở thú cưng
3.1. Đối với chó
-
Lần đầu tiên tiêm phòng khi chó được 3 tháng tuổi trở lên.
-
Sau mũi đầu, cần tiêm nhắc lại sau 1 năm.
-
Các năm tiếp theo, chỉ cần tiêm 1 mũi duy trì mỗi năm.
Hiệu lực của vắc-xin dại ở chó thường kéo dài 12 tháng. Một số loại vắc-xin nhập khẩu có thể bảo vệ tới 3 năm, nhưng ở Việt Nam, phần lớn khuyến cáo vẫn là tiêm nhắc hàng năm để đảm bảo an toàn.
3.2. Đối với mèo
-
Tiêm lần đầu khi mèo được 12 tuần tuổi trở lên.
-
Tiêm nhắc sau 1 năm.
-
Sau đó, duy trì tiêm 1 năm/lần.
Vắc-xin dại cho mèo có thời hạn tương tự như ở chó, nhưng một số loại có thể bảo vệ lâu hơn (lên đến 3 năm).
4. Vì sao phải tiêm nhắc lại vắc-xin dại?
Nhiều người thắc mắc vì sao không chỉ tiêm một lần mà phải tiêm nhắc lại định kỳ. Nguyên nhân chính bao gồm:
-
Kháng thể suy giảm theo thời gian: Sau khi tiêm, cơ thể sản sinh kháng thể chống dại. Tuy nhiên, lượng kháng thể này sẽ giảm dần, có thể không còn đủ để bảo vệ sau 1–3 năm.
-
Đặc thù virus dại nguy hiểm: Bệnh dại không có thuốc chữa, chỉ có thể phòng ngừa. Vì vậy, cần đảm bảo luôn có kháng thể trong máu.
-
Khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): WHO khuyến nghị người thuộc nhóm nguy cơ cao nên kiểm tra và tiêm nhắc sau mỗi 2–3 năm.
-
Bảo vệ cộng đồng: Đối với thú cưng, việc tiêm nhắc lại giúp hạn chế dịch bệnh lây lan, đồng thời đáp ứng quy định pháp luật tại nhiều quốc gia.
5. Các yếu tố ảnh hưởng đến thời hạn vắc-xin dại
Thời hạn bảo vệ của vắc-xin dại có thể khác nhau tùy thuộc vào nhiều yếu tố:
-
Loại vắc-xin: Vắc-xin 1 năm hoặc vắc-xin 3 năm.
-
Tình trạng sức khỏe: Người hoặc thú cưng có hệ miễn dịch yếu sẽ giảm khả năng duy trì kháng thể.
-
Tuổi tác: Trẻ em và động vật non có thể cần lịch tiêm khác biệt.
-
Điều kiện bảo quản vắc-xin: Nếu vắc-xin không được bảo quản đúng nhiệt độ, hiệu lực sẽ giảm.
-
Tuân thủ phác đồ: Nếu không tiêm đủ mũi hoặc tiêm sai lịch, thời hạn bảo vệ sẽ ngắn hơn.
6. Khi nào cần tiêm lại vắc-xin dại?
-
Đối với người:
-
Sau khi hoàn thành phác đồ, nếu thuộc nhóm nguy cơ cao → tiêm nhắc lại sau 1–3 năm.
-
Nếu bị động vật cắn lại sau vài năm → cần tiêm nhắc 2 mũi (ngày 0, 3).
-
-
Đối với chó mèo:
-
Tiêm nhắc định kỳ 1 năm/lần.
-
Một số vắc-xin nhập khẩu có thể tiêm nhắc 3 năm/lần, nhưng cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ thú y.
-
7. Lưu ý khi tiêm phòng vắc-xin dại
-
Không tự ý bỏ mũi: Nếu đã tiêm một phần phác đồ, cần tiêm đủ để đạt miễn dịch.
-
Theo dõi sau tiêm: Có thể gặp phản ứng phụ như sốt nhẹ, đau tại chỗ tiêm, mệt mỏi. Nếu triệu chứng nặng cần đi khám.
-
Không trì hoãn khi bị cắn: Sau khi bị chó mèo cắn, cần rửa sạch vết thương và đi tiêm ngay, không chờ theo dõi thú cưng.
-
Thú cưng phải tiêm định kỳ: Đây không chỉ là biện pháp bảo vệ động vật mà còn là trách nhiệm với cộng đồng.
8. Kết luận
Thời hạn của vắc-xin dại thường kéo dài từ 1 đến 3 năm, tùy đối tượng và loại vắc-xin.
-
Với người: cần tiêm nhắc lại sau 1–3 năm nếu thuộc nhóm nguy cơ, hoặc tiêm bổ sung nếu bị cắn sau thời gian dài.
-
Với thú cưng: phần lớn vắc-xin tại Việt Nam yêu cầu tiêm nhắc mỗi năm một lần để đảm bảo an toàn.
Bệnh dại là bệnh nguy hiểm, không có thuốc chữa, vì vậy việc duy trì tiêm phòng đúng lịch và tiêm nhắc lại đúng thời hạn là vô cùng quan trọng. Đây chính là hàng rào bảo vệ sức khỏe cho cả con người, thú cưng và toàn xã hội.
Xem thêm:
